Auto da Fé |
||
Gil Vicente, 1510 |
||
A seguinte representação, foi representada em Almeirim ao mui poderoso rei Dom Manuel. |
||
Cuja invenção é que estando nas matinas do Natal entram dois pastores simples na Capela, e estando maravilhados no Pontifical de todas aquelas coisas, entra a Fé que lhe declara a significação delas. |
||
Entra primeiro um pastor chamado Brás e, vendo assim aquela festa, chama seu companheiro dizendo: |
||
Brás |
Benito aquí está la boda. |
|
Benito |
Ah ño te lo dixe yo |
|
juro a diez que allá me vo. |
||
Brás |
Aquí está la gente toda. |
|
Benito |
Cuántos que estos zotes son |
5 |
o cregos o son personas. |
||
Brás |
Mas qué montón de coronas |
|
bendígalos santo Antón. |
||
Benito |
Quién supiese desllindar |
|
cuál es crego o sancristán. |
10 | |
Brás |
De mil relleas están. |
|
Benito |
Cata, más ha hí que mirar. |
|
Qué señefica esta mesa |
||
con tanta retartanilla? |
||
Brás |
Bobo es cama a for de villa |
15 |
chaqueada a la francesa. |
||
Benito |
Cuerpo de santa Pipía |
|
sabes más que tú ñi yo. |
||
Brás |
Yo atobobado estó |
|
de ver tal negrumancía. |
20 | |
Benito |
Sabrásme tú rellatar |
|
qué declinan estas lumbreras? |
||
Son candelas o hugueras? |
||
Brás |
Ño lo sé pronunciar. |
|
Son palos daquel ñatío |
25 | |
soncas ñascen ño sé dónde. |
||
Benito |
Ñi jota ño se t'esconde |
|
pelletras más que tu tío. |
||
Brás |
Oh qué cosa tan garrida |
|
es aquello que allí está. |
30 | |
Benito |
Y aquello qué será? |
|
Brás |
Ñunca tal vi en mi vida. |
|
Juro a diez más bobo estó |
||
qu'el triste que anda en aprito. |
||
Ño te quellotras Benito? |
35 | |
Benito |
Más que tú bobeo yo |
|
Ño hago siño pensar |
||
maginando ñesta fiesta. |
||
Pola caldeira da água benta: |
||
Brás |
Es aquello cesto o ciesta |
|
o artesa d'amasar? |
40 | |
Benito |
Qu'es aquella sebandija |
|
amarilla incrucijada? |
||
Brás |
Será serpiente encantada |
|
o es negocio de igrija? |
||
O sabes lo que será? |
45 | |
Donde deslindan los pleitos. |
||
Benito |
Ternás muy grandes respetos |
|
si Dios la vida te da. |
||
Hideputa cómo aciertas |
||
y pareces bobillón. |
50 | |
Brás |
Está quedo ñeciarrón |
|
siempre andas con gingretas. |
||
Benito |
Pelletremos poco a poco |
|
qué feñita aquí esta gente |
||
tan allegre y tan contente |
55 | |
quellotrado d'alborozo. |
||
Brás |
Aquéllas maginas serán? |
|
Benito |
Qué pegullal tan garrido. |
|
Brás |
Parece plado florido |
|
la mañana de san Juan. |
60 | |
Benito |
Hay aquí tanto que ver |
|
que me siento atibobado. |
||
Brás |
Quién hallara algún lletrado |
|
que supiera esto entender. |
||
Vem a Fé e diz Benito: |
||
Benito |
Ésta que viene repicada |
65 |
quellotrada a la morisca |
||
ños dirá qué señefisca |
||
qu'ella debe ser lletrada. |
||
Brás |
Y ella hace revellada. |
|
Benito |
Cata cata cómo está. |
70 |
Brás |
Quién será que viene acá? |
|
Es imágine sagrada. |
||
Benito |
Ah ño plaga a ñuestros amos |
|
y ño pese ño de ños |
||
que ño hicimos los dos |
75 | |
revellencia cuando entramos. |
||
Brás |
Llugo llugo te quellotras |
|
bien se puede corregir |
||
tornémonos a salir |
||
y revellemos ahotas. |
80 | |
Benito |
Tú Bras harás la entrada. |
|
Brás |
Mas entremos par a par |
|
porque ños cumple arrimar |
||
al dar de la revellada. |
||
Comencemos a la una. |
85 | |
Benito |
Tente tente sobre ti. |
|
Brás |
Si tú te piegas a mí |
|
diablo bestia ovejuna. |
||
La mesura bien está |
||
las manos también pongamos. |
90 | |
Benito |
Por qué ño ños asentamos? |
|
Brás |
El diablo acertará. |
|
Benito |
Tú ño ves cómo está ella? |
|
Brás |
Ora ponte tú veremos. |
|
Benito |
Cumple que ños debloquemos |
95 |
y tengamos ojo en ella. |
||
Brás |
Está hablando entre dientes |
|
haces burla del verano. |
||
Benito |
Ya se me hincha una mano |
|
y tú carillo qué sientes? |
100 | |
Brás |
Las rodillas entomidas |
|
las piernas m'están temblando. |
||
Benito |
Ella qué está maginando? |
|
Brás |
Tiene las mientes perdidas. |
|
Benito |
Llevantémonos daquí |
105 |
ñosotros bobos estamos |
||
vamos a ver ñuestros amos. |
||
Brás |
Ño me tengo d'ir ansí. |
|
Sepamos desta zagala |
||
quién es y lo que feñita. |
110 | |
Oh zagaleja bendita |
||
quién sois vos de tanta gala? |
||
Ño habláis? Pues ño sois muda. |
||
Benito |
Espera ya se llevanta. |
|
Brás |
Tanta revellencia tanta. |
115 |
Benito |
Juri a san que es resesuda. |
|
Fé |
Vós outros que demandais? |
|
Brás |
Ñosotros qué os queremos? |
|
Si a ños ños perguntáis |
||
ñosotros ño lo sabemos. |
120 | |
Fé |
A divinal claridade |
|
seja em vosso entendimento |
||
e vos dê conhecimento |
||
de sua natavidade. |
||
Brás |
Mas quién sos vos o quién serés? |
125 |
Fé |
Pastores, eu sam a Fé. |
|
Brás |
Ableñuncio Satañé |
|
fa ñi fe ño sé que ses. |
||
Fé |
Fé é crer o que não vemos… |
|
Pela glória que esperamos, |
130 | |
amar o que não comprendemos, |
||
nem vimos, nem conhecemos, |
||
pera que salvos sejamos. |
||
Brás |
Ahora lo entiendo menos |
|
rellata eso más claro |
135 | |
que perjuro a santo Amaro |
||
que ñi punto os entendemos. |
||
Fé |
Fé é amar a Deos, só por ele, |
|
quanto se puder amar…, |
||
por ser ele singular |
140 | |
nam por interesse dele. |
||
E se mais queres saber: |
||
crer na madre igreja santa, |
||
e cantar como ela canta, |
||
e querer o que ela quer… |
145 | |
Benito |
El que pregunta ño yerra |
|
qu'es aquella encrucijada |
||
que allí está tan replicada |
||
que semeja robre en sierra? |
||
Fé |
Aquela, é árvore da vida! |
150 |
Brás |
Ño deslindáis cómo há nombre |
|
y qué hace allí aquel hombre |
||
puesto y la color perdida? |
||
Fé |
Aquela é a cruz preciosa, |
|
pera sempre esclarecida |
155 | |
pera os perigos desta vida…, |
||
e nau da salvação nossa. |
||
O homem se chama Jesu, |
||
Messias, rei salvador…, |
||
Deos e homem redentor, |
160 | |
não sei se o entendes tu… |
||
Deos, é seu nome maior... |
||
Brás |
Mi amo ha nombre también, |
|
Pero Alonso, y Pero Matos, |
||
y Perazo lo llaman hartos, |
165 | |
ansí como a mano vien. |
||
Allá en ñuestro lugar |
||
si ño viene lluva, ñi vella, |
||
toman una como aquélla…, |
||
ñuestros amos a clamar: |
170 | |
canto |
||
clamado: |
Ora pro ñubes, ora pró ñubes… |
|
Y las mujeres ansí |
||
la que más gritillo tiene |
||
la lluva ñi va ñi viene |
||
y la cruz estáse ahí. |
175 | |
Benito |
Vámonos anda cá Brás |
|
ya gran rato que aquí estamos |
||
bien coñoces ñuestros amos |
||
anda ño cures de más. |
||
Brás |
Ño sabrás primero di |
180 |
aquesta gente baldia |
||
si dormieron todo el dia |
||
o qué noche es ésta aquí? |
||
Benito |
Ella es noche d'allegría |
|
ñinguno está aquí soñoliento. |
185 | |
Fé |
É noite do nacimento |
|
em que Deos mostrou seu dia. |
||
É noite de grã memória |
||
noite em dia convertida |
||
escuridão consumida |
190 | |
com gram resplandor de glória. |
||
No meo mais lumiosa |
||
que no mundo nunca viste |
||
e d'escura fria e triste |
||
a mais doce e gloriosa. |
195 | |
Oh noite favorecida |
||
de memorável coroa |
||
vista de Deos em pessoa |
||
começando humana vida. |
||
Dos anjos toda cercada |
200 | |
dos elementos servida |
||
do padre e filho escolhida |
||
do spírito santo espirada. |
||
Brás |
Que ño os entiendo ño |
|
ñi sé qué cosas habláis |
205 | |
si más ño lo aclarais |
||
Como m'estaba me estó. |
||
Si es noche de Ñavidá |
||
ésa es otra sebandija |
||
mas ño veo en ñuestra igrija |
210 | |
esto ansí como aquí está. |
||
Fé |
Haveis de crer firmemente |
|
tudo quanto vos disser |
||
os que salvos quereis ser |
||
naquesta vida presente. |
215 | |
Crede o santo nacimento |
||
ser Deos de virgem nacido |
||
verbo de Deos concebido |
||
pera novo testamento. |
||
E que a virgem gloriosa |
220 | |
ficou tal como naceu |
||
e sem dor apareceu |
||
a nossa flor preciosa. |
||
Deos em toda perfeição |
||
homem pera padecer |
225 | |
e tirar a Lúcifer |
||
toda sua jurdição. |
||
Brás |
Qué años ha que aqueció? |
|
Fé |
Mil e quinhentos e dez. |
|
Brás |
Y ahora ñace otra vez? |
230 |
De mil años s'acordó? |
||
Quizá si el hombre allá s' hallara. |
||
Fé |
Tanto monta se agora |
|
contemplares aquela hora |
||
como s'agora passara. |
235 | |
Pastor faze tu assi |
||
começa de imaginar |
||
que vês a virgem estar |
||
como se estivesse aí. |
||
E esta virgem mui ornada |
240 | |
de pobreza guarnecida |
||
de raios esclarecida |
||
de joelhos humilhada. |
||
E que vês diante dela |
||
um menino entam nacido |
245 | |
filho de Deos concebido |
||
naquela santa donzela. |
||
Vê o menino chorar |
||
e a senhora afligida |
||
sem ter cousa nesta vida |
250 | |
nem panos pera o pensar. |
||
Na manjedoura metido |
||
em pobre palha chorando |
||
e os anjos embalando |
||
o menino entanguecido. |
255 | |
Brás |
Con eso se m'acordó |
|
que cuando parió mi ama |
||
chapuzada allí en la cama |
||
todos los huevos comió. |
||
Y tú Benito? |
||
Benito |
Maginaba |
260 |
que era aquello bien de ver |
||
ver a ñuestro Dios ñascer |
||
y en esto m'espipitaba. |
||
Decidnos señora vos |
||
por qué tan pobre ñascía? |
265 | |
Todo el mundo ño tenía |
||
por suyo pues era Dios? |
||
Fé |
Por mostrar que a pobreza |
|
actual e spiritual |
||
é o toque principal |
270 | |
da celestial riqueza. |
||
Porque é porta da humildade |
||
caminho da paciência |
||
horto da santa prudência |
||
esteo da santidade. |
275 | |
É abrigo dos cudados |
||
e de mundanas mudanças |
||
forra de vãs esperanças |
||
dos homens desesperados. |
||
Da fortuna vencedora |
280 | |
d'adversidades isenta |
||
nau segura na tromenta |
||
que tem porto cada hora. |
||
Portanto a virgem real |
||
per geração generosa |
285 | |
foi a mais pobre e humildosa |
||
de todo género humanal. |
||
E assi o verbo do padre |
||
ex ancila concebido |
||
pobre humilde foi nacido |
290 | |
bem parecido à madre. |
||
Sentindo nossa miséria |
||
chorava o santo menino |
||
coberto o culto divino |
||
daquela fraca matéria. |
295 | |
E porque ele é dado a nós |
||
cujo império é eternal |
||
faz esta corte real |
||
a festa que vedes vós. |
||
Vós outros também cantai |
300 | |
per vosso uso acostumado |
||
como lá cantais c'o gado |
||
ambos de dous começai. |
||
Brás |
Cantiquemos por san Polo. |
|
Benito |
Abreñuncio ños a malo |
305 |
ora pues tenme este palo |
||
verás cómo canto solo. |
||
Ño ño ño ño ño ño ño |
||
ño ño ño |
||
que ño que ño. |
310 | |
Que ño quiero estar en casa |
||
ño me pagan mi soldada |
||
ño ño ño |
||
que ño que ño. |
||
Ño me pagan mi soldada |
315 | |
ño tengo sayo ñi saya |
||
ño ño ño |
||
que ño que ño. |
||
Ah Silvestre. |
||
Silvestre |
Heme aquí. |
|
Brás |
Adó diablo estabas? |
320 |
Silvestre |
Bien oí lo que hablabas |
|
y aun esotra que está ahí. |
||
Brás |
Viste tanto zote ya? |
|
Ño ha poder que ño t'asombres. |
||
Silvestre |
Más ha cregos que ño hombres |
325 |
mas a ños qué se ños da? |
||
Yo y estos tres compañeros |
||
pues que es noche d'allegría |
||
cantaremos melodia |
||
mejor que cuatro gaiteros. |
330 | |
Brás |
Vos prehecha Fe sagrada |
|
vida de ñuestro consuelo |
||
pues ños mostrastes el cielo |
||
seáis por siempre loada. |
||
Cantam a quatro vozes uma enselada que veio de França, e assim se vão com ela e acaba a obra. |
||
Laus Deo. |